YÖNLENDIRILEBILIR YATAY SONDAJ NEDIR?

Yatay sondaj methodu ilk olarak 1983 yilindan itibaren Amerika'da uygulanan yeni bir sistemdir. 90'li yillarla beraber tüm Avrupa’dada kullanilmaya baslanmistir.

Türkiye’de ise karayolu, demiryolu ve buna benzer açik kazinin yapilmasi mümkün olmayan noktalarda boring ya da boru itme denilen yöntem kullanilmaktaydi. 2000 yilindan itibaren ise yeni bir teknik olan yönlendirilebilir Yatay Sondaj metodu kullanilmaya baslandi.

Yönlendirilebilir Yatay Sondaj metodu, açik kazi yapmadan HDPE (Yüksek Yogunluklu Polietilen) ve Çelik borularin toprak altina dösenmesidir. Her asamada üstten takip edilebilme özelligi sayesinde yeraltinda bulunan mevcut yapilara ve sebekelere zarar verilmeden istenilen noktadan girip yine istenilen noktadan çikmaktadir.

Suan için dünyadaki en önemli ve en gelismis Kazisiz geçis sistemi olan Yönlendirilebilir Yatay Sondaj Sistemi ülke ekonomilerine kazançlar saglarken; projelerde açik kazi yapilmadigindan dolayi maliyet oranlari, trafikte yasanan karmasikliklar ve insanlarin günlük yasantilarini etkilemediginden dolayi alternatif bir çözümdür.

YYS Makinasi

Yönlendirilebilir yatay sondaj makinalari çok degisik büyüklüklerde ve güçlerde olmasina karsin hepsinin üç temel fonksiyonu vardir:

Itme (Thrust)
Çekme (Pull)
Döndürme (Rotation)

Çekilecek borunun özelliklerine ve çekilecek borunun uzunluguna bagli olarak yönlendirilebilir yatay sondaj makinalarinin kapasiteleri degismektedir.

Her markanin kendi içerisinde çesitli makine tonlarina göre siniflandirilmaktadir. Genelleme yapildiginda 3 ton ila 300 ton arasinda degismektedir.

Örnek Makina Fotograflari

Tijler (Delgi Borulari)

Delgiyi yapacak olan tijler, kullanilan makinanin büyüklügüne göre degisik çaplarda  ve uzunluklarda (2m – 12m) olabilir. Tijlerin içleri bos, uçlari ise birbirine eklenebilmesi için konik dis açilmis birer borudur. Pompalacak sondaj çamuru ise tijlerin içerisindeki bu bosluktan delige basilir. Tijler çekme, basinç ve burulmaya karsi koyacak sekilde tasarlanir.

Yönlendirme Basliklari

Yönlendirme basliklarida kullanilan makina ve uygulanan projeye göre çesitlilik gösterse de en çok kullanilani “ördek agizli (duckbill)” basliktir. Içerisinde elektronik konumlandirma için kullanilan sonda (transmitter)’nin yerlestirilecegi bir bosluk (sonde house) bulunur. Sondaj çamuru bu bölümün etrafindan kanallardan ilerleyerek çikis deligi (nozzle)'ne ulasir. Bu sayede elektronik aksam hidrolik olarak sogutulmus da olur.

Gerek ördek agzi baslik ve gerekse üçlü delici bit (three-cone bit) yönlendirme basliginin en önüne ve basligin ekseniyle belli bir açi yapacak sekilde yerlestirilir. Iste bu açi yönlendirme basliginin yeraltinda yön degistirmesini saglar. Makina dönme hareketini kesip sadece itmeye basladiginda en önde egik yerlestirilmis ucun agzi ne tarafa bakiyorsa baslik o yöne dogru hareket eder.En uçtaki delici basliklar zemin cinsine göre degisik kategoriler arasindan seçilir. Karbit uçlu, konik bitli ya da disli bitli ekipmanlar bunlardan bazilaridir. Kaya zeminlerde veya çok sert formasyonlarda sivi tahrikli delgi “mud motor” kullanilir ki bu yöntem siradan basliklardan daha fazla ekipman ve organizasyon gerektirir. Adindan da anlasilacagi gibi delici uçlar sondaj sivisinin yarattigi basinçli akim sayesinde hareket eder.